De meest prangende ecologische en technologische vraagstukken van vandaag zijn grens-, individu- en soort overschrijdend. Toch benaderen we deze problemen nog altijd grotendeels vanuit de natiestaat. Zo is de grootste massaextinctie gaande sinds 65 miljoen jaar, maar welk land voelt zich hier verantwoordelijk voor? Het probleem is dat de natiestaten aan elkaar verantwoording schuldig zijn, maar niet aan het niet-menselijke leven. Landelijke politici leggen verantwoording af aan hun landgenoten, niet aan het leven dat bedreigd wordt. Wij stellen dat er een representatiecrisis in de democratie gaande is: het niet-menselijke leven wordt niet voldoende effectief vertegenwoordigd, net als het leven van toekomstige mensen en niet-mensen.
Binnen de bovengenoemde context is het de missie van de Ambassade van de Noordzee om de zee in al haar diversiteit te emanciperen tot volwaardige politieke speler via collectieven van mensen en niet-mensen. Hierbij hanteren we als uitgangspunt dat de zee van zichzelf is en onderzoeken we of de Noordzee een zelfstandig rechtspersoon moet zijn.
Een groeiende beweging
In juni 2018 is de Ambassade van de Noordzee opgericht aan het Lange Voorhout 19 in Den Haag. In 2019 wilden we de Ambassade van de Noordzee op de kaart zetten als een toonaangevende Nederlandse casus. De Ambassade werd genoemd als voorbeeld van een groeiende beweging “die werkt aan een niet-antropocentrisch of Aarde-gericht paradigma in wetgeving, beleid en educatie” in het laatste Harmony with Nature VN rapport. De Stichting Internationale Spinozaprijs nodigde ons uit om in samenwerking een programma op te zetten op alle technische universiteiten en Universiteit Wageningen. Met diverse denkers, ontwerper en kunstenaars starten we met het – vaak zintuiglijk – luisteren naar de Noordzee. We organiseerden in 2019 programma’s in Humanity House, Mauritshuis, Museum Beelden aan Zee, Nutshuis, Stroom Den Haag en op het Scheveningse strand, en in november een vierdaagse expositie in Het HEM. In 2019 hebben we workshops, lezingen en optredens verzorgd op een veertigtal plekken, en een veelvoud aan uitnodigingen ontvangen, uit veel verschillende sectoren. Een paar voorbeelden: Leidse Debating Club, Ministerie van Economische Zaken, Het Nieuwe Instituut, Avans Hogeschool, Pakhuis de Zwijger en Stedelijk Museum Alkmaar. Ons werk van 2019 heeft ook mooie spin-off gekregen. Zo presenteerden we werk in Garage Rotterdam in 2020 en in museum MAAT in Lissabon in februari 2021.
Onderzoek
In 2020 stonden drie onderzoekscasussen centraal: Stem voor de Paling, Onderwatergeluid en Toekomst van de Delta. Elke casus richtte zich op verschillende manieren om niet-mensen te vertegenwoordigen, en kende een team bestaande uit een kunstenaar, wetenschapper en verhalenverteller. Rond de casussen zijn veel samenwerkingen ontstaan, bijvoorbeeld met Rewire Festival in Den Haag, Watersnoodmuseum, Onze Oosterschelde, ARCAM, NIOZ, Deltares en diverse onderwijsinstellingen. Ook in de media wordt de Ambassade geregeld als voorbeeld aangehaald, bijvoorbeeld in artikelen in NRC Handelsblad, Trouw, De Groene Amsterdammer en Metropolis M. Bekijk hier..
Welkom in het parlement van de dingen
Het zwaartepunt van de publieksactiviteiten van de Ambassade van de Noordzee in 2020 vond plaats van 18 tot en met 27 november. Op en rond het Marineterrein in Amsterdam presenteerden we het onderzoeks- en verbeeldingswerk rond paling, onderwatergeluid en de toekomst van de deltawerken. De tentoonstelling in De Studio van NEMO vormde de centrale plek, en was onderdeel van de manifestatie Welkom in het Parlement van de Dingen die we in samenwerking met de Stichting Internationale Spinozaprijs organiseerden, met een groot aantal digitale ontmoetingen, presentaties en programma’s met vele duizenden deelnemers. Aanleiding was de uitreiking van de Spinozalens aan de Franse denker Bruno Latour, die een grote inspiratiebron is van de Ambassade van de Noordzee. Op 24 november ontving Latour de Spinozalens uit handen van burgemeester van Amsterdam Femke Halsema, in cultuurhuis Felix Meritis. Daarnaast vonden op verschillende locaties – waaronder Radboud Universiteit Nijmegen, Garage Rotterdam, De Studio van NEMO, ARCAM en SPUI25 – lezingen en tentoonstellingen plaats. Vijfentwintig schoolklassen namen deel aan het onderwijsprogramma Het Parlement in de klas en voor studenten is de ontwerpwedstrijd Geef stem aan de Noordzee georganiseerd, onder meer in samenwerking met het Designlab van de Universiteit Twente.
In november presenteerden we ook de essaybundel De stem van de Noordzee i.s.m. Boom Uitgevers, het geurkunstwerk ZEELUCHT en een onderzoeksveldkit. Op 4 december 2020 mochten we voor ons werk de Groeneveldprijs in ontvangst nemen. Deze prijs van de stichting Groeneveld wordt sinds 2000 uitgereikt aan een persoon of organisatie die zich bijzonder heeft ingezet voor het debat over natuur en landschap in Nederland.
Luisteren naar de zee
De Ambassade van de Noordzee zit ook in 2021 en 2022 in haar luisterfase. Dat wil zeggen dat wij manieren ontwikkelen om naar de politieke stem van de Noordzee te luisteren. In het eerste jaar hebben wij dit gedaan door ons te focussen op de zintuigen. Hebben we wel de juiste zintuigen en concepten om de stem van de Noordzee te kunnen horen, of zelfs te verstaan? In het tweede jaar hebben wij ons gericht op specifieke casussen. De vraag stond daar centraal welke methodes van luisteren er zijn en welke nieuwe methodes we misschien nodig hebben. In het derde jaar brengen wij dit onderzoek weer een stap verder. In 2021 leggen we de nadruk op het ontwerpen van een ruimte waar mens en zee kunnen samenkomen en waar de stem van de Noordzee kan weerklinken. Met de kennis die we hebben opgedaan in de afgelopen jaren lijkt dit ons een logische volgende stap. En we zijn zeer verheugd dat er diverse plekken zijn waar we de resultaten van ons onderzoeks- en verbeeldingswerk mogen presenteren, zoals op Oerol (2021, 2022), in het Watersnoodmuseum (2021), in Museum Arnhem (2022) en in het Scheepvaartmuseum (2022).
Een publieke ruimte voor mens en zee
Bij een nieuwe, ecologische politiek die de Ambassade van de Noordzee voorstelt, hoort ook een nieuwe politieke arena. Daarom beginnen we vanaf 2021 met het ontwerpen en realiseren van een fysieke ambassade: een publieke ruimte waar mens en zee kunnen samenkomen. Want als we willen dat de natuur ook de interruptiemicrofoon kan grijpen, zullen we deze opnieuw moeten ontwerpen. De Ambassade van de Noordzee wordt draagbaar en modulair. Het wordt geen monoliet die op een vaste plek staat. Als we in dialoog willen met de Noordzee moeten we naar buiten, op expeditie.
Ook denken we na over welke functies deze nieuwe politieke architectuur moet vervullen. Deze zijn zeker niet dezelfde als bij huidige politieke architectuur. Welke functies er nodig zijn zal blijken uit ons meerjarige onderzoek. Daarom zal de ambassade geleidelijk parallel met ons onderzoek organisch groeien. Het ‘gebouw’ wordt langzaam en democratisch ontwikkeld, samen met mens en zee. Het ligt nu dan ook voor de hand dat we ons, gelijk met ons onderzoek, eerst op het luisteren richten. Het eerste – en misschien wel belangrijkste – onderdeel dat we gaan ontwerpen en ontwikkelen is het Audement. Een plek om gezamenlijk naar de Noordzee te kunnen luisteren.
