UIT HET JURYRAPPORT
De Spinozalens 2020 staat in het teken van technologie. De prijs gaat naar de Franse filosoof en socioloog Bruno Latour (1947). Hij is een van de eersten die technologie als maatschappelijke factor is gaan interpreteren. Technologie is niet neutraal, ze is altijd ingebed in morele, sociale en culturele structuren. Niet alleen de gebruiker is volgens Latour verantwoordelijk voor de techniek die hij of zij kiest, ook de bedenker en de maker dragen verantwoordelijkheid.
Daarnaast heeft hij al begin jaren negentig het thema duurzaamheid geagendeerd. Volgens hem heeft de natuur een eigen stem die in onze democratie gehoord moet worden, wat een zeer vernieuwende gedachte is. Het leidt tot een andere omgang met de dingen, met alles wat niet-mens is.
Filosofie is bij Latour denken in interactie. Hij verlaat de ivoren toren en engageert zich met de empirie. Daardoor heeft hij behalve op de technologie, ook een enorme impact gehad op andere vakgebieden zoals de antropologie en de onderwijskunde. Hij spreekt zich regelmatig uit over de actualiteit, of het nu om de klimaatcrisis of de politiek gaat.
Kritiek op hem is er ook, op zijn zogenaamd constructivisme, de constructie van wetenschappelijke feiten. Die feiten worden volgens hem ingekleurd door de achtergrond en belangen van wetenschappers. Op die gedachte is veel kritiek gekomen. Hij zou daarmee de wetenschap in een kwaad daglicht zetten.
Maar of bij hem sprake is van een doorgeschoten relativisme is de vraag. Onlangs formuleerde hij zijn wetenschappelijk feiten – zoals klimaatverandering – als volgt: ‘Geen enkele bevestigde kennis houdt op eigen kracht stand, dat is genoegzaam bekend. Feiten blijven alleen robuust als ze worden geschraagd door een gemeenschappelijke cultuur, betrouwbare instituties, een enigszins fatsoenlijk openbaar leven en min of meer geloofwaardige media.’
Voor hem is waarheid pas waar als die als waarheid kan functioneren. En dat is hard werken. Door hard te willen werken voor deze waarheidsopvatting en mensen op hun verantwoordelijkheid te wijzen, zowel in hun omgang met de natuur als met techniek, bekommert deze man zich uitdrukkelijk om de toekomstige generaties. Dat maakt hem tot een levende denker bij uitstek!
De jury van de Spinozalens 2019-2020 bestond uit em. prof.dr. Herman Wijffels (voorzitter), prof.dr.ir. Peter-Paul Verbeek (Universiteit Twente), prof.dr. Damiaan Denys (Universiteit van Amsterdam), prof.dr. Karen Maex (rector magnificus Universiteit van Amsterdam) en dr. Katleen Gabriëls (assistant professor Universiteit Maastricht).
