Jurist en antropoloog Carolijn Terwindt ging vanuit de Ambassade van de Noordzee naar Spanje, waar zij op bezoek ging bij de initiatiefnemers van de wet die van de sterk vervuilde lagune Mar Menor een rechtspersoon maakte.
Op bezoek bij de Mar Menor
Door Carolijn Terwindt, 28 september 2022
’s Ochtends om half drie stond ik met een groep grotendeels gepensioneerden te wachten op de bus die ons van Murcia naar Madrid zou brengen. Een aantal uur later kwamen we aan in Madrid, net op tijd om te horen hoe de politici uit de senaat hun mening gaven over de wet waarin de Mar Menor rechtspersoonlijkheid zou krijgen. Op 21 september 2022 lag deze wet ter stemming in de senaat. En deze groep mensen was negen maanden lang dag in dag uit in de weer geweest om de meer dan 600.000 handtekeningen te verzamelen die tot dit wetsvoorstel leidden. Op het moment dat de uitslag bekend werd en de wet een feit, galmde door de straten van Madrid het lied Sol y Sal (zon en zout) dat speciaal voor de Mar Menor werd geschreven door een band uit Murcia. Iedereen zong de tekst luidkeels mee.
Banderas Negras
Deze groep activisten heeft alles vrijwillig gedaan. De coördinatie van de verzameling van handtekeningen lag bij Teresa Conesa, een vrolijke oma die zich nog goed herinnert hoe ze als kind met zeepaardjes speelde in haar geliefde Mar Menor. Nu zijn er geen zeepaardjes meer en ze voelt het als haar verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat de Mar Menor weer een gezonde zee wordt. In gesprek met haar wordt ze vaker emotioneel. De afgelopen twee jaar stonden in het teken van mobilisaties op straat voor de Mar Menor. Ze heeft het logo met het zeepaardje op vele zwarte vlaggen geschilderd die als symbool van de rouw op de balkons in de straten van de dorpjes rond de Mar Menor hingen en tijdens hun demonstraties op straat werden gedragen. De groep met wie ze deze demonstraties organiseerde heet daarom ook „Banderas Negras“ (zwarte vlaggen). Haar vlaggen hangen nu in een kunstgalerie vanwege de bijzondere betekenis die ze hebben gekregen. Van een schuchtere vrouw die vroeger op school nooit iets durfde te zeggen groeide ze in haar rol als spreekster voor de Mar Menor tijdens acties op straat. Haar man heeft deze jaren voor haar gekookt. Zonder haar waren er nooit zoveel handtekeningen opgehaald. Hun succes vierden de Banderas Negras met een grote taart waarop in glazuur 639,826 was gegraveerd: het precieze aantal geldige handtekeningen dat ze hadden opgehaald.
Pacto por el Mar Meno
In gesprek met Isabel Rubio laat ze me een zwart-wit foto van zichzelf zien hoe ze als kind speelde bij de Mar Menor. Veel mensen hebben herinneringen aan lange zomers aan deze Spaanse binnenzee. De oudere generatie heeft in enkele jaren kunnen zien hoe het steeds slechter ging met de zee. Dit roept spijt en een schuldgevoel op en de wens ervoor te zorgen dat de kleinkinderen weer in de zee kunnen zwemmen. Isabel kreeg toen ze met pensioen ging een onderwatercamera waarmee haar website uitgroeide tot de best gedocumenteerde flora- en faunabron over de Mar Menor. Ook al kon ze nog geen vijf soorten vissen opsommen toen ze hiermee begon, ze raakte steeds meer geïnteresseerd en zocht allerlei informatie bij elkaar op het internet. Na tien jaar is ze nu een veelgevraagd expert op internationale wetenschappelijke conferenties over de gezondheid van water ecosystemen. Isabel Rubio richtte de organisatie Pacto por el Mar Menor op en diende in 2016 een klacht in bij de Committee of Petitions in Brussel. In 2022 kwam er inderdaad een onderzoekscommissie vanuit Brussel naar de Mar Menor.
Mar Menor als waarschuwingssignaal
Teresa zegt dat de eerste stap moet zijn de liefde voor een ecosysteem te laten herleven. De zee is zoveel meer dan een hoop water. Net als een bos meer is dan een collectie bomen, doen mijn gesprekken met mensen als Teresa en Isabel de Mar Menor tot leven komen, met de verschillende vissen, kwallen en soorten planten die er samenleven. Deze vrouwen hebben een boodschap aan de rest van Europa: laat het niet zo ver komen dat de vissen massaal sterven voordat je in actie komt en de natuur beschermt. Laat de Mar Menor het waarschuwingssignaal aan iedereen zijn. Want ondanks de bestaande milieuwetgeving en verschillende rechtszaken rondom vervuiling door landbouwirrigatie, leidde dit niet tot een effectieve bescherming van de zee.
Naleving van de nieuwe wet
Advocaat Eduardo Salazar, die ook verschillende rechtszaken voerde namens Greenpeace op basis van de bestaande milieuwetgeving, krijgt nu met deze wet meer mogelijkheden om de Mar Menor te beschermen. Hij wordt één van de mensen die plaats zal nemen in de voogd die de verantwoordelijkheid krijgt toe te zien op de belangen van de Mar Menor. De Banderas Negras hebben een volgende stichting opgericht die gaat toezien op de naleving van de nieuwe wet. Nu begint het pas.
