In Memoriam Bruno Latour

Wij hebben Bruno Latour bij de oprichting van het Parlement van de Dingen en de Ambassade van de Noordzee leren kennen als een genereus en motiverend mens. In zijn essay We zijn nooit modern geweest schrijft Latour: “Ik heb mijn werk als filosoof en grondlegger gedaan door de versnipperde thema’s van een vergelijkende antropologie bijeen te brengen. Het is aan anderen om het Parlement van de Dingen bijeen te roepen”[1] Dit hebben we ter harte genomen en zo is het Parlement van de Dingen opgericht. Onder de vlag van het Parlement van de Dingen hebben we onder andere gespreksoefeningen georganiseerd waarin met een groep deelnemers werd getracht de menselijke en niet-menselijke stemmen in en rondom de Noordzee te laten spreken. Latour nam zeer enthousiast deel aan een van deze oefeningen, waarin hij de rol van onderzeeër met verve vervulde. Na afloop benadrukte Latour nog eens het belang van een initiatief als de Ambassade van de Noordzee, juist in Nederland, vanwege de gekunstelde relatie die Nederlanders van oudsher hebben met land en water. Niet lang hierna richtten wij de Ambassade van de Noordzee op.

In het eerste jaar van de Ambassade hebben we samen flink gestudeerd op Facing Gaia. Eight Lectures on the New Climatic Regime. Voor ons waren de ideeën van Latour over het Antropoceen en ecologie een ingang naar totaal andere wereldbeelden rondom mens – natuurrelaties. We beschouwen zijn denken ook een beetje als een ‘gateway drug’ voor de Westerse mens die probeert te ontsnappen aan het normatieve en binaire mens – natuurdenken en in aanraking willen komen met een wereld waarin niet – mensen politieke actoren zijn.

In 2020 hadden we de eer om samen met de Stichting Internationale Spinozaprijs de prijsuitreiking van de Spinozalens aan Bruno Latour te mogen organiseren. Rondom de prijsuitreiking zelf hebben we een manifestatie op touw gezet getiteld Welkom in het Parlement van de Dingen. Bruno Latour was het middelpunt van een serie programma’s met deelnemers, van ingenieurs tot kunstenaars en van hoogleraren tot middelbare scholieren. In al deze disciplines en mensen was hij even geïnteresseerd.

Wat ons aanspreekt in zijn werk is de uitnodiging naar de kunst – en andere disciplines. Bij de prijsuitreiking van de Spinozalens in 2020 zei hij dat hij zich in eerste instantie altijd had gericht op de wetenschap als de vertegenwoordigers van het niet-menselijke, maar dat kunst, ontwerp en andere disciplines de blik op zijn eigen werk verbreed hadden.

Latour heeft steeds in zijn denken interessante en niet voor de hand liggende afslagen genomen, van wetenschapssociologie naar techniekfilosofie, naar zijn denken over klimaat. We zullen deze originele denker missen en zelf moeten speculeren over welke onverwachte afslagen dit denken in de toekomst zal nemen.

[1] eigen vertaling