Luisteren naar Lake Erie
Door: Bart Feberwee en Ecem Saricayir
Afgelopen 26 februari is Toledo, Ohio naar de stembus gegaan om zich uit te spreken over de Lake Erie Bill of Rights. En de inwoners van Toledo hebben gesproken: Lake Erie – een van de grootste meren ter wereld met een oppervlakte van zo’n 25 duizend vierkante kilometer – is sindsdien een rechtspersoon.
Toledo ligt aan de zuidkust van Lake Erie in wat ooit het leefgebied was van de Erie, één van de Haudenosaunee volken en oorspronkelijke bewoners van het gebied rondom de Great Lakes. Tegenwoordig grenst Lake Erie aan Michigan, Ohio, Pennsylvania en New York in de Verenigde Staten en de Canadese staat Ontario. Met de komst van westers kolonialisme onderging ook de natuur in dit gebied vergaande veranderingen door de ontginning van moerasgrond voor het gebruik van veeteelt en landbouw. De intensivering van de landbouw en de groei van steden zoals Buffalo, Toledo en Cleveland zorgden voor een dermate heftige vervuiling dat Lake Erie in de jaren ‘60 door verschillende media tot “Dode Zee” werd bestempeld.
Ondanks de maatregelen die er sindsdien zijn genomen, bracht de zomer van 2014 opnieuw problemen. De intensieve landbouw en veeteelt rondom het meer heeft gezorgd voor een dramatische toename aan fosfor in het afvalwater dat via irrigatiepijpen, slootjes en rivieren uiteindelijk in Lake Erie belandt. In combinatie met klimaatverandering leidt dit tot ideale omstandigheden voor de groei van giftige algen, waaronder blauwalg. Meer dan 300 mensen werden ziek en het water werd ondrinkbaar verklaard. Bijna een half miljoen inwoners konden zich drie dagen lang niet wassen en geen kraanwater drinken. Gebotteld water werd een schaars en duur goed, terwijl lokaal geproduceerd eten vernietigd moest worden en restaurants en cafés gesloten bleven.
Dit was genoeg reden voor enkele inwoners van Toledo om de actiegroep Toledoans for Safe Water op te richten en gezamenlijk aan een blijvende oplossing te werken. In een toespraak enkele weken geleden voor de Verenigde Naties stelt Markie Miller – een van de initiatiefnemers achter Toledoans for Safe Water – dat ecologische verwoesting niet slechts een technisch vraagstuk is dat opgelost kan worden door meer en betere regelgeving. Het fundamentele probleem is dat in het bestaande rechtssysteem duurzame oplossingen vaak onwettig zijn want in strijd met de rechten van commerciële ondernemingen. Met andere woorden, in het huidige systeem is duurzaamheid illegaal. De oplossing kan dan ook niet geformuleerd worden binnen bekende kaders maar alleen door te zoeken naar een alternatief juridisch vocabulair en instrumentarium.
Toledoans for Safe Water heeft dit radicaal andere denkkader gevonden in de opkomende Rights of Nature beweging. De centrale gedachte is dat bepaalde natuurobjecten net als mensen fundamentele rechten hebben en dat deze als zodanig erkend en gecodificeerd moeten worden. Dit idee heeft met name bekendheid gekregen dankzij de verschillende Indigenous bewegingen die strijden voor de rechten en het behoud van hun natuurgebieden. De Lake Erie Bill of Rights (LEBOR) volgt dit voorbeeld en erkent de inherente en onvervreemdbare rechten van het Lake Erie ecosysteem waaronder het recht om te bestaan, te floreren en zich op natuurlijke wijze te ontwikkelen. Als deze rechten worden geschonden, kan de stad Toledo of haar inwoners optreden als vertegenwoordiger van Lake Erie en een rechtszaak indienen.
Hiermee worden echter ook enkele knelpunten van LEBOR zichtbaar. Het is niet geheel duidelijk hoe een in Toledo aangenomen wetsverandering zich verhoudt tot de andere gemeenschappen die aan Lake Erie gevestigd zijn. LEBOR heeft als doel de rechten te beschermen van Lake Erie als geheel, niet alleen het stukje dat onder de jurisdictie van Toledo valt. Een cruciale vraag is dan ook of LEBOR hiermee niet het zelfbeschikkingsrecht van andere gemeenschappen aantast – een recht waar LEBOR zelf expliciet gebruik van maakt. Hoe kan een bedrijf dat in Cleveland is gevestigd door de bewoners van Toledo worden aangeklaagd op basis van lokale wetgeving? Terwijl Cleveland op zijn minst tot dezelfde staat als Toledo behoort, ligt ongeveer de helft van Lake Erie in Canada en daarmee volledig buiten de jurisdictie van Toledo. Het is vooralsnog dan ook nog zeer de vraag of een dergelijke claim zich staande houdt in het hooggerechtshof.
Desalniettemin is de erkenning van Lake Erie als rechtspersoon een radicale stap en daarmee een belangrijk precedent. Het maakt niet alleen duidelijk dat we slechts met experimentele denkkaders en nieuwe, grensoverschrijdende vormen van posthumanistische solidariteit de hedendaagse ecologische crisis het hoofd kunnen bieden. Ook wijst het ons op het aanhoudende falen van het bestaande rechtssysteem dat de inherente rechten van Lake Erie structureel heeft geschonden en overtredingen ervan zelfs actief heeft beschermd door commerciële belangen een wettelijke grond te geven. Door een nieuwe rechtsontologie te introduceren, formuleert LEBOR een radicale uitdaging voor vrijwel alle bestaande rechtssystemen, niet alleen in Ohio maar wereldwijd.
Maar het succes van LEBOR betekent ook dat het echte werk voor Miller en andere activisten nu pas begint. Direct na de aanname van LEBOR heeft het nabijgelegen landbouwbedrijf Drewes Farms een rechtszaak aangespannen tegen de stad Toledo op grond dat LEBOR onconstitutioneel zou zijn en de jurisdictie van Toledo zou overschrijden. Bovendien zou het betekenen dat Drewes Farms zijn gewassen niet meer kan bemesten, iets dat financieel dermate schadelijk zou zijn dat het bedrijf in serieuze problemen zou kunnen komen. Een wellicht nog grotere uitdaging komt van de staat Ohio zelf. Het Ohio Huis van Afgevaardigden heeft als onderdeel van een onlangs aangenomen budgetplan een wetswijziging doorgevoerd die het onmogelijk maakt “namens de natuur of een ecosysteem” een rechtszaak aan te spannen in een State Court. Hiermee wordt – op weinig subtiele wijze – direct de strijd aangespannen met initiatieven zoals LEBOR.
Het is voor velen duidelijk dat de vernietiging van het Lake Erie ecosysteem alleen kan worden tegengegaan in post-antropocentrisch samenwerkingsverband: door te luisteren naar Lake Erie. Tegelijkertijd geeft de huidige orde zich niet zomaar gewonnen, en als zodanig is LEBOR naast directe confrontatie een oproep tot lokaal verzet.
—
Ecem Saricayir en Bart Feberwee schreven dit artikel op verzoek van de Ambassade van de Noordzee.
Ecem werkt als architect en onderzoeker en is geïnteresseerd in de ruimtelijkheid van conflictueuze gebieden. Door middel van academisch en artistiek onderzoek probeert ze niet alleen de vaak verborgen realiteiten van deze ruimtes in kaart te brengen, maar ook de radicale potentie ervan te activeren.
Bart Feberwee werkt in de hedendaagse kunst- en koffieindustrie en is geïnteresseerd in het grensgebied tussen activisme, geweld en kennisproductie.
>>> Wil je meer weten over de juridische details? Kijk op deze website.
