Op uitnodiging van Ruigoord, in het kader van het 50-jarig jubileumprogramma van deze groene vrijplaats, presenteert de Ambassade van de Noordzee vanaf 23 juni 2023 de multi-sensorische installatie BULK. Speciaal voor de tentoonstelling Oase van Verwondering onderzoekt de Ambassade van de Noordzee de relatie tussen Ruigoord en haar overburen, de grootste petroleumhaven ter wereld.
BULK
Langs het Noordzeekanaal staan kastjes opgesteld. Het zijn witte, met lamellen voorziene meetinstrumenten. Ze nemen de hoeveelheid geurstoffen in de lucht waar, als elektrische neuzen. Met dit systeem meet men de mate van geuroverlast in de omgeving. Voordat schepen de haven binnenlopen moeten ze zich ontdoen van de gassen en geuren die de bulkgoederen uitstoten. Daartoe moet op open zee even het ruim geopend worden. Dit is soms vanwege weersomstandigheden een hachelijke onderneming: de reden dat men het ontgassen liever doet op het beschutte Noordzeekanaal. Maar dat mag niet. Met de ‘neuzen’ kan de geurwolk worden gevolgd en het verantwoordelijke schip op de bon geslingerd.
De haven van Amsterdam als een opslag van natuurlijke materialen
Het kunstwerk BULK speelt met het idee van de haven van Amsterdam als een opslag van natuurlijke materialen. Je ziet het niet, maar achter de muren van stalen loodsen en betonnen silo’s liggen tonnen natuurlijk materiaal te wachten op transport naar elders. Bulkschepen vervoeren ondermeer benzine uit verschillende windstreken. In de haven wordt deze gemengd en doorverkocht als kwalitatief zeer hoogwaardige benzine. Een sterk staaltje Koopmans bedrog? Hollandse vindingrijkheid? Of gewoon de manier om hoogwaardige benzine te produceren? En wie dacht dat benzine geen natuurproduct was, die moet maar eens aan de benzinepomp snuiven. Wat je dan ruikt zijn de restanten van plantencommunicatie van 180 miljoen jaar geleden. Iets dat thuishoort in een natuurhistorisch museum. Toch springen we er vrij scheutig mee om.
Mengen en doorverkopen
Bergen steenkool liggen hoog opgestapeld voor doorvoer naar Duitsland. Die zijn zichtbaar. Onzichtbaar is dat enorme schepen ook regelmatig volgeladen zijn met sinaasappelsap. De diepgevroren pulp wordt meegeleverd voor de ‘chiquere variant’ met vruchtvlees. De wijn die door de bulkschepen wordt aangevoerd moet nog even gebotteld. Dan nog een handje stof over de flessen en de huiswijn is niet meer te onderscheiden van een fles die jaren in een wijnkelder heeft gelegen. Wat we hier met olie kunnen, kunnen we net zo goed met wijn of jus. Mengen en doorverkopen als een hoogwaardig product.
En dan de cacao. De Amsterdamse haven is de grootste cacao-overslag ter wereld. Onder de golfplaten daken liggen bergen cacaobonen te wachten op transport. Vaak gaan ze naar fabrieken aan de Zaan waar de cacaobonen worden verwerkt tot halffabricaat. Vervolgens gaan de cacaomassa’s en de cacaoboter naar andere landen zoals België en Zwitserland waar ze verwerkt wordt tot chocola.
Natuur in de haven
De Amsterdamse Haven bruist dus van natuur, al is het anders dan wat je zou verwachten. Goed opgeborgen en afgesloten om overlast te beperken, of juist om besmetting tegen te gaan. Kun je dit nog natuur noemen? Juist uit benzinedamp wat wij toch beschouwen als het tegenovergestelde van natuur is plantencommunicatie waar te nemen uit vroeger tijden. En heeft een olietanker met sinaasappelsap-concentraat nog iets te maken met een sinaasappel? De schaal waarop de materialen binnenkomen zet ons aan het denken. Niet alleen de aard van een product, maar ook het volume ervan speelt een rol in onze perceptie. Een grondbeginsel van de chemie is dat alles giftig is voor de mens al naar gelang de hoeveelheid.
De installatie van Frank Bloem (geurkunstenaar), Maarten Erich (bioloog) en Harpo ’t Hart (geluidskunstenaar) speelt met de beeldtaal van de haven en reageert in geur en geluid op de massaprocessen in de haven. De kastjes rijmen met de e-neuzen en andere registratie-technologie in de haven. Ze nemen de geur en het geluid niet op, maar stoten het juist uit.
INFO
BULK is vanaf 23 juni 2023 te zien als onderdeel van de tentoonstelling Oase van Verwondering
Ruigoord 76, Amsterdam
Foto’s: Siem Salaboem
